SHPALLJA: NEVOJA, RËNDËSIA, E VËRTETA, KARAKTERISTIKAT DHE FUNKSIONI

Nevoja dhe rëndësia e shpalljes

Për sa i përket rëndësisë dhe nevojës së shpalljes, përgjigjen mund ta gjejmë në fjalët e Imamit Bediuz-zeman Se’id Nursi, i cili në këtë kontekst thotë: “Zoti i Madhëruar, i cili e krijoi këtë gjithësi për të paraqitur hyjninë dhe adhurimin në formën e librit të personifikuar, në të cilin çdo faqe flet për domethënien e librit…”, e ka krijuar në formë të lexuar Kur’anin, në të cilin çdo ajet prej ajeteve të formimit dhe çdo fjalë prej fjalëve të tij, madje edhe çdo shkronjë e çdo pikë është mrekulli që e madhëron dhe e shenjtëron.., e ka krijuar në formën e xhamisë së mëshirës, e ka zbukuruar ashtu që nuk mund të përshkruhet me fjalë e me shkronja të urtësisë.., në çdo kënd vërehet një pjesë e adhurimit instinktiv ndaj Zotit të Gjithëmëshirshëm…

Pra, a mund që të mos dërgojë Krijuesi i tillë i adhuruar e i vërtetë (arsimtarë) që t’ua mësojnë njerëzve kuptimet e librit të tillë madhështor? A ka mundësi që të mos caktojë imamë të xhamisë së tillë grandioze për t’i udhëhequr njerëzit të cilët e madhërojnë Atë në forma të ndryshme të adhurimit? A nuk ka mundësi që të mos i furnizojë arsimtarët, komentuesit dhe imamët e tillë me urdhër hyjnor? I pastër është Zoti nga këto të meta! Me mijëra herë themi se nuk është e mundur një gjë e tillë, sepse Krijuesi i Mëshirshëm dhe Fisnik e ka krijuar këtë gjithësi për t’ua shfaqur bukurinë dhe mëshirën e Tij atyre që kanë ndjenja, që i pranojnë me zemërgjerësi, që ndiejnë përkryerjen e adhurimit të Tij dhe që nxiten për falënderim e mirënjohje…

Zoti e krijoi (gjithësinë) në formën e një shtëpie të madhe mikpritjeje, me pamje të bukur e të gjerë, të këndshme e kreative, me begati të panumërta e të ndryshme, me sistem që nuk mund të ketë asnjë lëshim ndërtimi… Pra, a nuk ka mundësi që të mos flasë Krijuesi i Mëshirshëm e Fisnik përmes të dërguarve të Tij, me krijesat e Tij që kanë ndjenja në këtë shtëpi mikpritjeje madhështore?! A nuk ka mundësi që të mos ua mësojë obligimet, falënderimet dhe mënyrat e mirënjohjes për shkak të begative të tilla të dallueshme, si edhe adhurimin e tyre ndaj mëshirës së Tij të dukshme?

Në asnjë mënyrë, madje me mijëra herë them se po! Bijtë e Ademit janë një karvan i vazhdueshëm që ecin nga e kaluara nëpër vendet e tyre dhe nëpër shkretëtirat e ekzistencës e jetës, drejt së ardhmes; ishte e domosdoshme që errësirat e hiçit të dalin në dritën e ekzistencës përmes fuqisë së të Përhershmit që dërgoi pejgamberë fisnikë, të cilët Zoti i ka zgjedhur nga njerëzit dhe i ka autorizuar me amanet për t’i zgjuar njerëzit nga gjumi duke i pyetur:

“O ju bijtë e Ademit, prej ku dhe deri ku? Çka bëni? Kush është Zoti juaj? Kush ju flet?” – pasi që gjithësia është krijuar për jetën dhe jeta është dukuria më madhështore dhe më e përkryer, krijesa më e bukur e të Gjallit e të Gjithëfuqishmit… Jeta e përhershme dhe eternale e Zotit të Madhëruar zbulohet përmes dërgimit të pejgamberëve dhe shpalljes së librave. Sikur të mos ishin pejgamberët dhe librat, nuk do të njihej jeta e tillë e përhershme. Ashtu siç vërtetohet jeta e njeriut përmes fjalëve të folura, po ashtu edhe pejgamberët e librat e shpallur vërtetojnë Folësin e tillë të Gjallë.” (En-Nubuvvetu ve daruretuha lil-insanijjeti)^[1]

E vërteta e shpalljes nga aspekti etimologjik dhe terminologjik

a) Shpallja nga aspekti etimologjik

Ibën Mendhuri thotë: “Mrekullia, gjuhësisht, nënkupton informim nga fshehtësia, dhe për këtë shkak inspirimi filloi të quhet shpallje, e në këtë kontekst shpallja nënkupton: rrëfim, shkrim, mesazh, inspirim, fjalë e fshehtë dhe çdo gjë që ia thua tjetrit. Thuhet: Vehajtul-kelame ilejhi ve euhajtu…, “I shpalli atij librin…”^[2]

Sipas Ragib Asfahanit: “Në esencë shpallja është tregim i shpejtë.”^[3]

Zemahsheriu thotë: Fjalët “vahjun”, “uhije ilejhi” dhe “vahajtu ilejhi” kur flet fshehtas nga të tjerët. “Vahjun” dhe “vahjen” përdoren edhe për “libra”.^[4]

Shpallja ka kuptime të ndryshme, si p.sh.: tregim, përkatësi, shkrim, shpejtësi, zë, inspirim i drejtpërdrejtë me shpejtësi të madhe që të ketë ndikim në shpirt.^[5] Në esencë përdoret për të treguar një fshehtësi në forma të ndryshme, të cilat realizohen të gjitha në errësirë. Tregimi i shpejtë ka të bëjë edhe me shpejtësinë dhe thuhet: “Gjë që flitet me simbole.”^[6]

b) Shpallja nga aspekti terminologjik

Dr. Hasan Dijauddin Atari thotë: “Thënë shkurt, fjala “vahj”, në aspektin terminologjik, do të thotë: Zoti dërgoi fjalën ose kuptimin në shpirtin e pejgamberit në fshehtësi e shpejtësi, përmes melekut ose jo”.^[7]

Dr. Muhamed Abduladhim Zerkani thotë: “Shpalljen mund ta definojmë kështu: Zoti e informon atë që e ka zgjedhur nga robërit e Tij për gjithë atë që dëshiron nga llojet e udhëzimit dhe diturisë, por përmes rrugës së fshehtë e të pazakonshme për njerëzit, në forma të ndryshme. Kjo herë është realizuar në formën e bisedës në mes robit dhe Zotit të tij, ashtu siç i foli Musait a.s., herë si inspirim që Zoti e hedh në zemrën e atij që e zgjedh. Herë në gjumë si ëndërr dhe herë përmes melekut të shpalljes, Xhibrilit a.s., dhe kjo është forma më e mirë që është përdorur më së shumti. Shpallja e Kur’anit i takon këtij grupi, që konsiderohet në të njëjtën kohë edhe parim për formulimin terminologjik të shpalljes së madhërishme”.^[8]

Për sa i përket kuptimit kur’anor të shpalljes së sheriatit, mund të thuhet se fjala “vahjun” është theksuar në 78 vende. Nga leximi më i thuktë i fjalës “vahj” vërejmë kuptimin e informimit të fshehtë e të shpejtë. Dijetarët e tefsirit dhe shkencave të Kur’anit kanë theksuar shtatë mënyra të shpalljes të shpalljes në Kur’anin Famëlartë:

1. Dërgesë: “Ne të frymëzuam ty me shpallje sikurse e patëm frymëzuar Nuhun dhe pejgamberët pas tij...” (Nisa, 163)

“E mua më është shpallur ky Kur’an…” (En’amë, 19)

2. Dhënia shenjë: “…Dhe u dha shenjë adhuroni (All-llahun) mëngjes e mbrëmje” (Merjem, 19).

Sqarim: “Shenja jote – tha Ai – është që tri ditë nuk do të mund t’u flasësh njerëzve, pos me gjeste (mimikë). ” (Ali Imran, 41)

Simboli nënkupton të dhënit shenjë me buzë e zë të ulët,  dhe këtu nënkuptohet se ai për çdo gjë do të flasë me shenjë,^[9] dhe fjala është përjashtuar nga parimi “shpallje e simbol” me kuptim të shenjave.

3. Inspirim: “Zoti yt i dha instinkt (e frymëzoi) bletës…” (Nahl, 68)

“Dhe nënën e Musait e inspiruam…” (Kasas, 7)

Kjo nënkupton inspirim në zemër për të qenë i qetë dhe kjo bëhet për disa të zgjedhur.^[10] Kjo është e posaçme për njerëzit, sepse  kafshët kanë instinkt përmes të cilit e ndiejnë atë që është e dobishme apo e dëmshme. Fahrudin Raziu thotë: “Thënia e Tij “Zoti yt i dha instinkt bletës”, në kontekst të foljes “veha” dhe “euha”, përdoret për instinkt, dhe kjo nënkupton se ajo është inspiruar me diçka në shpirt e që është e çuditshme dhe s’mund t’ia ofrojnë njerëzit e mençur”.^[11]

4. Urdhër: “Atë ditë ajo i rrëfen tregimet e veta, ngase Zoti yt e ka urdhëruar atë.” (Zelzele, 4-5)

“Edhe kur Zoti yt u kumtoi engjëjve se “Unë jam me ju, pra, inkurajoni ata që besuan…” (Enfal, 12)

5. Thënie dhe fjalë e drejtpërdrejtë: “Dhe i shpalli robit të Tij atë që ia shpalli.” (Nexhm, 10)
6. Informim i drejtpërdrejtë: Kjo është e posaçme për pejgamberët: “Nuk ka asnjë njeri që t’i ketë folur All-llahu ndryshe vetëm se me anën e frymëzimit…” (Shura, 51).
7. Cytje: “Që me fjalë të shkëlqyeshme në mënyrë të fshehtë nxitin njëri-tjetrin në mashtrime.” (En’amë, 112)

Nga kuptimet e përgjithshme të “shpalljes” është informimi i fshehtë dhe i shpejtë, specifik për atë që i është drejtuar dhe për këtë shkak është i padukshëm për të tjerët. Po ashtu përdoret për të treguar frymëzim instinktiv, si p.sh., te bletëzat, si dhe inspirim në brendinë e njeriut të shëndoshë si instinktet, si p.sh., inspirimi i nënës së Musait. Ky term përdoret po ashtu për të treguar cytjen në mes njerëzve, cytjen e djajve që quhet “vesvese”.^[12]

E vërteta e shpalljes kur’anore

Disa mund të mendojnë se shpallja është diçka iluzore dhe se nuk është aspak e vërtetë, dhe se ajo që thuhet për shpalljen se është iluzore nuk korrespondon në asnjë mënyrë me të vërtetën. Çështja është krejtësisht ndryshe, sepse historia islame që nga fillimi është përplot dëshmi e argumente kategorike që e kundërshtojnë këtë qëndrim të pavend dhe këtë trillim të qartë. Nga argumentet kategorike mund të themi se vërtetësia e shpalljes konfirmohet nga dëshmitë konkrete të sahabëve, sepse ata e shihnin Pejgamberin a.s. duke iu zbritur shpallja. Shpallja hyjnore kishte ndikim dominues mbi Pejgamberin a.s., si dhe vëreheshin qartë gjurmët gjatë procesit të zbritjes së shpalljes. Në këtë kontekst, Zoti i Madhëruar thotë: “E s’ka dyshim se ti (Muhammed) e pranon Kur’anin nga i Urti, i Dijshmi.” (Neml, 6)

Nga transmetimet faktike rreth shpalljes është ai i Buhariut, në fillim të Sahihut të tij, nga Aisheja r.a., e cila ka thënë: “Në fillim të shpalljes së Pejgamberit a.s. ishin ëndrrat e mira në gjumë, dhe çdo ëndërr që e shihte, realizohej si drita e mëngjesit. Pastaj preferonte izolimin dhe qëndronte vetëm në shpellën Hira,  duke medituar aty derisa erdhi e vërteta, i erdhi meleku dhe i tha: “Lexo!” Ai i tha: “Nuk di të lexoj!”…

Imam Buhariu transmeton nga Aisheja, nëna e besimtarëve r.a., se Harith b. Hishami r.a. e ka pyetur Pejgamberin a.s. duke i thënë: “O i Dërguar i All-llahut, si të vjen shpallja? Pejgamberi a.s. iu përgjigj: “Ndonjëherë më vjen si cingërimë e ziles dhe kjo është më e vështira për mua.., ndonjëherë më vjen meleku si njeri e më flet dhe e mbaj mend atë që ma thotë”. Aisheja r.a. ka thënë: “E kam parë duke i zbritur shpallja në ditë shumë të ftohta dhe kur i përfundonte, nga balli i tij rridhnin djersë”.^[13]

Imam Buhariu transmeton nga Seid ibën Xhubejri, e ky nga Ibën Abbasi r.a. rreth ajetit kur’anor: “Mos e lëviz gjuhën tënde që të shpejtosh me të…” (Kijame, 16), duke thënë: “Pejgamberi a.s. përjetonte vështirësi të madhe gjatë zbritjes dhe i lëvizte buzët”, dhe Ibën Abbasi thoshte: “Ja, edhe unë i lëvizi buzët por jo ashtu siç i lëvizte i Dërguari i All-llahut”.

Muslimi transmeton se Umer ibën Hattabi r.a. ka thënë: “Përderisa ishim ulur tek i Dërguari i All-llahut një ditë, papritmas, doli para nesh një njeri me tesha shumë të bardha, me flokë shumë të zeza, në të nuk vëreheshin gjurmë udhëtimi dhe asnjëri prej nesh nuk e njihte. U ul para Pejgamberit a.s. me gjunjët e tij drejt përpara gjunjëve të Pejgamberit a.s., i vuri dy duart në dy këmbët e tij dhe tha: “O Muhammed, më trego për Islamin!” Pejgamberi a.s. i tha: “Islami është të dëshmosh se nuk ka zot tjetër përpos All-llahut dhe se Muhammedi është i dërguar i Tij, të falësh namazin, të japësh zekatin…” (Ky hadith është i njohur).

Ekzistojnë edhe transmetime të tjera të vërteta që vërtetojnë se fjalët e Pejgamberit a.s. dhe dëshmitë e sahabëve të tij janë argumente kategorike që mohojnë iluzionin që thotë se shpallja është trillim dhe e pabazë. Transmetimet e mëparshme vërtetojnë realisht se shpallja e Muhammedit a.s. është e vërtetë dhe pa kurrfarë devijimesh, e obligueshme pa alternativë dhe se është mësim nga Zoti i Madhëruar, i Urtë, i Fuqishëm, i Fortë, Mbizotërues, Dominues dhe i Mëshirshëm.

Karakteristikat e shpalljes kur’anore

Shpallja hyjnore ose e zbritur nga Zoti, për të cilën momentalisht flasim, “ka karakteristika të posaçme që e dallojnë rrënjësisht nga shkencat e tjera dhe nga ligjet e feve të tjera. Në vijim do të paraqesim një rezyme për karakteristikat e tilla:

1. Shpallja në tërësi, si Kur’an dhe Hadith, ka burim hyjnor dhe nuk ka kurrfarë ndërhyrje nga Pejgamberi a.s. në përgjegjësitë ose obligimet për njerëzit. Kur’ani ka burim hyjnor nga aspekti i kuptimit dhe i shqiptimit, ndërsa hadithi ka burim hyjnor vetëm në kuptim e jo edhe në shqiptim. Zoti i Madhëruar thotë: “Dhe ai nuk flet nga mendja e tij. Ai (Kur’ani) nuk është tjetër pos shpallje që i shpallet.” (En-Nexhm, 3-4)
2. Shpallja nga aspekti kur’anor dhe hadithi ka domethënie kategorike, gjegjësisht ka cilësi të shpalljes në mënyrë kategorike, por tregimi mund të jetë kategorik ose i paramenduar.
3. Në shpallje mund të ketë abrogim, p.sh., Kur’ani mund të abrogojë Kur’anin, hadithi hadithin. Abrogimi i tillë mund të jetë në shqiptim e në parim, vetëm në shqiptim e jo edhe në parim dhe e kundërta.
4. Shpallja ka të vërteta absolute dhe si të tilla nuk mund të kritikohen nga ana e njerëzve, përpos deduksionit e induksionit, sepse rrjedhin nga dituria hyjnore absolute, kanë të bëjnë me diturinë metafizike dhe me gjërat të cilat duhet të ekzistojnë në jetën e njeriut. Zoti i Madhëruar thotë: “Kur All-llahu ka vendosur për një çështje, ose i dërguari i Tij, nuk i takon (nuk i lejohet) asnjë besimtari dhe asnjë besimtareje që në atë çështje të tyre personale të bëjnë ndonjë zgjidhje tjetërfare. E kush e kundërshton All-llahun dhe të dërguarin e Tij, ai është larguar shumë larg së vërtetës” (Ahzab, 36).
5. Ajo që vjen përmes shpalljes nuk e kundërshton intelektin dhe parimet e tij, por përputhet me të. Nëse thuhet se e kundërshton, atëherë nënkuptohet se ai (intelekti) nuk mund ta arrijë atë e jo se ka ndonjë kontradiktë.
6. Shpallja iu drejtohet të gjithë njerëzve, pa marrë parasysh se në shqiptim është e përgjithshme ose e pjesshme, përpos nëse ka argument mbi çështjen specifike. Islami iu drejtohet të gjithë njerëzve: “Ne nuk të dërguam ty ndryshe vetëm se për të gjithë njerëzit, myzhdedhënës dhe tërheqës i vërejtjes, por shumica e njerëzve nuk e dinë.” (Sebe’e, 28)

E përgjithshmja e fjalës së drejtuar është absolute dhe larg kohës, vendit e të pjesshmes.

7. Shpallja është me tekst që përputhet me rregullat e arabëve në fjalë e gjuhë. Zbulimi i kuptimeve dhe kuptimi i teksteve zhvillohen në bazë të rregullave të tilla.
8. Shpallja është ngjarje e papritshme dhe nga vetvetiu dhe i vjen në jetë atij që e ka zgjedhur Zoti për mesazh dhe pejgamberllëk, pa ndonjë paralajmërim apo zbulim paraprak. Pejgamberi a.s. nuk e dinte se do t’i zbriste shpallja. Ajo i vinte Pejgamberit a.s. ditën dhe natën, në rrugë e në shtëpi, në këmbë ose ulur.
9. Shpallja erdhi në bazë të përzgjedhjes hyjnore. Idhujtarët, kur i dëgjonin ajetet e mrekullueshme të Zotit, që i zbritnin Muhammedit a.s. si mrekulli bindëse, ndienin xhelozi se pse pejgamberllëku i kishte ardhur Muhammedit a.s. e jo udhëheqësve të cilët respektoheshin me të madhe nga fiset arabe. Zoti i Madhëruar thotë: “Pastaj thanë: “Përse të mos i ketë zbritur ky Kur’an një njeriu të madh nga dy qytete?” (Zuhruf, 31)
10. Shpallja është dritë mbi dritë. Zoti i Madhëruar thotë:

“Po kështu me urdhrin tonë Ne të shpallëm edhe ty shpirtin (Kur’anin). Ti nuk ke ditur çka është libri (Kur’ani) as ç’është besimi, por Ne atë e bëmë dritë me të cilën e vëmë në rrugë të drejtë atë që dëshirojmë prej robërve tanë. Në të vërtetë, edhe ti udhëzon për në rrugën e drejtë.” (Shura, 52)

“O ithtarë të librit, juve ju erdhi i dërguari Jonë që ju sqaron shumë nga ajo që fshihnit prej librit, e për shumë nuk ju jep sqarime. Juve ju erdhi nga All-llahu dritë dhe libër i qartë.” (Maide, 15)

11. Shpallja është e vërtetë. Zoti i Madhëruar thotë:

“E vërtetë është (kjo) nga Zoti yt, e ti kurrsesi mos u bën nga ata që dyshojnë.” (Ali Imran, 60)

“Ne me urtësi e zbritëm atë (Kur’anin) dhe me urtësi është zbritur. E ty nuk të dërguam tjetër vetëm se përgëzues dhe qortues.” (Isra, 105)

“E ata kërkojnë t’u tregosh (e do të thonë): “A është e vërtetë ajo (që thua për dënimin)?”  Thuaj: “Po, pasha Zotin tim, ajo është më se e vërtetë, dhe ju nuk do të mund ta pengoni kurrsesi.” (Junus, 53)

12. Shpallja është udhëzim, mëshirë e shërim. Zoti i Madhëruar thotë: “O ju njerëz! Juve ju erdhi nga Zoti juaj këshilla (Kur’ani) dhe shërimi i asaj që gjendet në kraharorët tuaj (në zemra), edhe udhëzim e mëshirë për besimtarët.” (Junus, 57)

“Ne të shpallim Kur’anin që është shërim dhe mëshirë për besimtarët, kurse jobesimtarëve nuk u shton tjetër përpos dëshpërim?” (Isra, 82)

Çka ka pas dritës, të vërtetës, udhëzimit, mëshirës e shërimit?! Pas dritës ka vetëm errësirë, pas udhëzimit vetëm humbje, pas të vërtetës është vetëm e pavërteta dhe pas mëshirës vetëm dëshpërimi!^[14]

Funksioni i shpalljes

Pas vështrimit të thuktë të çështjeve që kanë të bëjnë me shpalljen, patjetër duhet të dimë edhe funksionin e kësaj shpallje dhe rolin e saj në jetën tonë. Muhamed Abduhu flet bukur për këtë çështje në librin e tij “Risaletut-teuhid”, e që përputhet me këtë kapitull, dhe për këtë shkak do ta theksoj në formën e rezymesë, sepse ai, kur flet për funksionin e pejgamberëve, i gradon në bazë të rëndësisë së ithtarëve të tyre:

Të dërguarit në popuj janë sikur intelektit për njerëzit ????, të cilët i ka dërguar Zoti i Madhëruar për nevojën e intelektit njerëzor për të pastruar anën e brendshme dhe të jashtme të shpirtrave të tyre.

٭ Përfitohet mirësia në të dy jetët për ithtarët e sinqertë.

٭ Hollësirat rreth jetesës dhe përfitimeve për jetë nuk janë nën ndikimin e shpalljeve, përpos këshillave të përgjithshme.

Udhëzimi për në rrugë mderative???.

٭ Udhëzojnë intelektin në njohjen e Zotit, cilësitë e Tij, si dhe tregojnë se deri ku mund të shkojë njohuria e tillë.

٭ Fjalën e krijesave e bashkojnë në një Zot, luftojnë besimin idhujtar, refuzojnë devijimin e ithtarëve të librit për shkak se i bashkëngjisin fëmijë Zotit, i Cili është i pashoq nga gjërat e tilla.

٭ Rikujtojnë madhërinë e Zotit duke bërë ibadet në kohë të ndryshme për t’ua rikujtuar atyre që harrojnë, për t’i pastruar dhe për t’i përforcuar të dobëtit dhe për t’i bindur ende më shumë ata që besojnë.

٭ Ua sqarojnë njerëzve atë që është ngatërruar, për shkak të interesit, në kokat dhe epshet e tyre, dhe i informojnë njerëzit për urdhrat e Zotit të Madhëruar.

٭ I mësojnë njerëzit të kenë moral të mirë, durim, mirëqenie, dashuri e vëllazëri, i përgëzojnë për të mira dhe ua tërheqin vërejtjen nga e keqja.

٭ Iu caktojnë rregulla e ligje që vijnë nga urdhri i Zotit, si p.sh., respektimi i gjakut njerëzor përpos me të drejtë, respektimi i integritetit të tyre, sinqeriteti, besa, përgjegjësia, realizimi i premtimit dhe marrëveshjeve, mëshira ndaj të dobëtëve, këshillimi i të fuqishmëve dhe njohja e të gjitha të drejtave të të gjitha krijesave, pa kurrfarë përjashtimi.

٭ Funksioni i pejgamberëve nuk ka të bëjë me atë që bëjnë mësuesit dhe instruktorët e zejeve, sepse ata nuk mësojnë histori apo detaje nga astronomia, shtresat e tokës, gjerësia apo thellësia e sipërfaqes apo për çka kanë nevojë bimët që të zhvillohen e as kafshët për të vazhduar llojin e vet.

٭ Ajo që theksohet në fjalët e pejgamberëve rreth yjeve apo formës së tokës ka të bëjë me nxitjen për të përsiatur e menduar që të kuptohen fshehtësitë e tilla.^[15]

Në këtë kontekst dr. Hasan Dijauddin (Zoti e mëshiroftë!) thotë: “Shpallja i ofron pejgamberët në besim të posaçëm, për të anuluar besimin që është ngulitur në popull, i ndryshon vlerat e konceptet, e ndryshon gjendjen. Këto gjëra nuk mund t’i bëjnë njerëzit e as që ata tentojnë një gjë të tillë nëse ndikon në pozitën e tyre…”^[16]

Muhamed Abduhu shkon ende më larg se ajo që u theksua deri më tash dhe thotë:

٭ Intelekti nuk mund të sjellë vetvetiu lumturinë e popujve pa udhëzimin hyjnor, ashtu siç kafshët nuk mund t’i kuptojnë të gjitha gjërat përmes shqisës së të parit, por duhet edhe dëgjimi për t’i dëgjuar gjërat. E njëjta gjë vlen edhe për fenë, sepse ajo konsiderohet si shqisë e përgjithshme për të zbuluar atë që formohet në intelekt nga mjetet e lumturive…^[17]

Prof. Sejjid Kutubi (Zoti e mëshiroftë!) kur flet për karakteristikat dhe parimet e konceptit islamik dhe për komentimin e përgjithshëm të ekzistencës dhe njeriut, thotë:

٭ Përcaktimi i karakteristikave të konceptit islamik dhe të parimeve të tij është çështje e domosdoshme për shumë arsye:

“Është e domosdoshme sepse muslimani duhet të japë një sqarim të përgjithshëm të ekzistencës e të veprojë sipas tij në këtë ekzistencë. Ai duhet patjetër të ketë një sqarim që e ofron me natyrën e të vërtetave të mëdha me të cilat vepron. Është e domosdoshme sepse duhet patjetër ta njohë të vërtetën e qendrës së njeriut në këtë ekzistencë gjithësore dhe qëllimin e ekzistencës së tij njerëzore.

Lloji i sistemit që kontrollon jetën njerëzore është peng i sqarimit të tillë të përgjithshëm dhe patjetër duhet të grafullojë nga vetvetja; Është e domosdoshme sepse kjo fe ka ardhur për ta pranuar një ummet me natyrë të posaçme, të dalluar e karakteristike, dhe në të njëjtën kohë ky ummet ka ardhur për të udhëhequr njerëzimin dhe për të realizuar metodologjinë e Zotit në tokë, për të shpëtuar njerëzimin nga vuajtjet që i përjeton për shkak të udhëheqësve të humbur dhe të koncepteve të devijuara…”^[18]

Muhamed Xhevad Mugni, autor i librit “El-Islamu vel aklu”, në një kapitull të librit me titull “Er-Risaletu verresulu”, në fillim flet për dr. Nadhmi Lukan, kopt egjiptian, letrar, dijetar me shumë punime, dhe në njërin prej tyre me titull: “Muhammedur-resul ver-risaleti” thekson funksionin e shpalljes duke thënë:

٭ “Përmirësimi i gjendjes së shoqërisë, që reflektohet në çdo individ, e ndërlidh moralin e mirë në interesin shoqëror; mirësi është të kërkosh riskun me punë e të bashkëpunosh me njerëzit në të mirë dhe në devotshmëri, ndërsa e keqe është që të jetosh mbi shpinën e tyre, të marrësh kamatë dhe të fitosh përmes hipokrizisë. I tillë është ligji i jetës dhe ai përputhet me instinktin, ecën së bashku me zhvillimin natyror dhe e ngre njerëzinë në piedestal…”^[19]

Këtë çështje e bën më të qartë edhe mendimtari islamik saudit, dr. Abdulhamid Sulejmani, i cili kur shqyrton funksionin e shpalljes thotë: “Roli i shpalljes hyjnore e ushqen trurin e muslimanit me dituri nga bota metafizike, duke ia sqaruar qëllimin më të lartë të krijimit të njeriut në botën e dukshme dhe rolin e tij në mëkëmbësinë e tokës…^[20]

Dijetarët e usulit thonë se të vërtetat e shpalljes nuk i kundërshtojnë të vërtetat e intelektit. Me të vërtetat e shpalljes kemi për qëllim atë që është kategorike, sepse ajo që është kategorike nga shpallja nuk i kundërshton të arriturat e vërteta të intelektit. Pra, kjo është në esencë, dhe nëse eventualisht ekziston ndonjë dallim, atëherë do të veprojmë si në vijim:

1. Kategorikja e shpalljes i paraprin kategorikes së intelektit, në bazë të ajeteve kur’anore: “O besimtarë, mos bëni asgjë para (se të orientoheni në udhëzimet e) Zotit dhe të dërguarit të Tij, kini kujdes All-llahun, se me të vërtetë All-llahu i dëgjon të gjitha dhe i di të gjitha.” (Huxhurat, 1)

Përmes një vështrimi të përpiktë do të vërehet qartë se këto të vërteta racionale që nuk përputhen me të vërtetat e shpalljes nuk kanë qenë të vërteta, por thjesht teori e hipoteza.

2. Kategorikja e shpalljes i paraprin të paramenduarës së intelektit ose më mirë të themi, nuk ka mundësi që një teori ose hipotezë të mund t’i paraprijë kategorikes së shpalljes përderisa është ende në shkallën e paramendimit.
3. Paramendimi i shpalljes i paraprin paramendimit të intelektit, dhe nëse janë të barabartë në paramendim, atëherë shpallja ka më shumë prioritet.^[21]

Assoc.Prof.Dr.Hfz. Hajredin Hoxha

ISLAMIZIMI I SHKENCAVE HUMANE DHE SHOQËRORE NGA DISA KËNDVËSHTRIME (Simpoziumi shkencor në Universitetin Shafi’it të shkencave islame në Xhakartë, Indonezi)

[1] Hadixhe En-Nebravij, Bediuz-zeman Se’id Nursij, Suzler lin-neshri, Turqi, bot. I, 2000, f. 8-9.

[2] Lisanul-arab, Muhamed ibën Mendhur, lënda “vahj”, vëll. 4, f. 125.

[3] El-Mufredatu fi garibil-Kur’ani, Er-Ragib El-Esfehani, f. 530.

[4] Zamahsheri, Esasul-belagati, f. 101.

[5] Adil zajir, Mu’xhemu elfadhil-ilmi vel-ma’rifeti, f. 21.

[6] El-Mufredat fi garibil-Kur’an, Ragib Asfahani, f. 530.

[7] Vahjull-llahi, f. 90.

[8] Zerkavi, Muhamed Abduladhim, Menahilul-urfan fi ulumul-Kur’an, Darul- Fikril-Arabij, Kajro, bot. I, 1995, f. 46.

[9] Mufredatu Elfadhil-Kur’an, Ragib El-Esfahani, El-Kalem, Damask 2002, bot. III, f. 209.

[10] Zubejdi, Taxhul-arus, Darul-ma’rifeti, Bejrit, bot. III, 2001, vëll. 9, f. 67.

[11] Fahrudin Razi, Mefatihul-gajb, Muessesetur-risaleti, Bejrut, bot. II, 2001, vëll. 10, f. 73.

[12] Muhamed Reshid Rida, El-vahjul-muhamedij, Darul-kitab, Algjer, bot. I, f. 989, f. 44.

[13] Sahihul-Buhari, komentimi i Ibën Haxher Askalanit, Bejrut 2007, vëll. I, f. 5. Shih më gjerësisht librin: “Vahjull-llahi”, f. 1.

[14] Menhexhul-tefkiril-islamij, f. 17-22; Hilafetul-insani bejnel-akli vel-vahji, f. 70; Vahjull-llahi, f. 113-122; Hasaisat-tesavvurul-islamij, Sejjid Kutub, f. 71.

[15] Risaletut-teuhid, Muhamed Abduhu, f. 93-100;  Vahjull-llahi, f. 124-125.

[16] Vahjull-llahi, f. 124.

[17] Rialetut-teuhid, f. 101.

[18] Sejjid Kutub, Hasaisut-tesavvuril-islamij, Darush-shuruk, Kajro 2000, f. 5-7.

[19] Elislamu vel-aklu, Darul-ilmi lil-melajin, Bejrut 1998, bot. II, f. 97.

[20] Abdulhamid Ebu Sulejman, Ezimetul-aklil-muslimi, El-mahad el-alemi lil-fikril-islami, Universiteti islamik ndërkombëtar, Kuala Lumpur, bot. I, 1997, f. 120.

[21] Menhexhut-tefkiril-islamij, f. 39-41; Et-te’aruf vet-terxhih ve ethuruhuma fil-ihtilaf, f. 10-100; Islamijjetul-ma’rifeti, El-mebadi…, f. 115-116.