Prej fillimit të shpalljes e deri në përfundim të jetës së Muhammedit [alejhis salatu ves selam], daveja apo predikimi ka kaluar nëpër këto faza:
- Faza e predikimit të fshehtë, që ka zgjatur plot tri vite
- Faza e predikimit verbal publik, që ka zgjatur nga kjo periudhë e deri në Hixhret (në Medinë)
- Faza e predikimit publik, por duke luftuar armiqtë dhe ata që ua paraprinin me luftë. Kjo fazë ka zgjatur nga Hixhreti e deri në marrëveshjen (ar. sulhin) e Hudejbijes
- Faza e predikimit publik duke luftuar të gjithë ata që pengonin predikimin islam apo refuzonin të hynin në Islam, idhujtarë apo të tjerë qofshin, kuptohet pasi që më parë të ishin thirrur në Islam.
Kjo është periudha në të cilën është vendosur apo stabilizuar sheriati islam dhe mbi bazën e tij është ndërtuar dispozita e xhihadit në Islam.
Faza e parë: Predikimi fshehtas
Pejgamberi [alejhis salatu ves selam] filloi t’i përgjigjej urdhrit hyjnor dhe të ftonte njerëzit në besimin e pastër dhe braktisjen e idhujve. Por, duke pasur parasysh fanatizmin e madh të kurejshëve për idhujt e tyre, atëherë, si hap strategjik, ai ftonte fshehurazi. Nga frika e reagimeve, ai nuk e kumtonte Islamin në ambiente të hapura, por fokusohej kryesisht tek disa të afërm të cilët i njihte mirë. Prej të parëve që iu përgjigjen thirrjes së tij ishte Hatixheja, gruaja e tij, pastaj Aliu, Zejd Ibn Haritheh, Ebu Bekri, Uthmani, Zubejr Ibn Avvami, AbduRrahman Ibn Aufi, Sa’d IbnEbi Vekkasi etj. Këta takoheshin fshehurazi me Pejgamberin [alejhis salatu ves selam]. Nëse ndonjëri donte të kryente ndonjë adhurim, atëherë këtë e bënte larg syve të mekasve.
E kur numri i tyre arriti në dyzet, atëherë lindi edhe nevoja e një vendtakimi për udhëtim dhe këshilla, kështu që Pejgamberi [alejhis salatu ves selam] zgjodhi shtëpinë e Erkam Ibn Erkamit. Shumica e atyre që pranuan Islamin në këtë kohë, me ca përjashtime, ishin nga radhët e të varfërve.
Mësimet e përfituara nga predikimi në këtë fazë
- Fshehja e predikimit në fillim të shpalljes nuk është bërë pse Muhammedi [alejhis salatu ves selam] kishte frikë për veten. Assesi. Ai e dinte mirë se ishte i Dërguar i Allahut dhe se ishte nën mbrojtjen e Tij. Këtë e dëshmojnë ajetet:
“O ti i mbuluar! 2. Ngrihu dhe tërhiqu vërejtjen (duke i thirrur).” (el-Muddeth-thir, 1-2)
Fshehja e predikimit patjetër se është bërë për një urtësi të madhe, e kjo është që thirrësve pas Muhammedit [alejhis salatu ves selam] t’iu mësohet metoda e përfilljes së shkaqeve së pari, e pastaj të mbështeten tek Allahu i Madhëruar…
Nga këtu mund të kuptojmë se metodologjia e tij e thirrjes nuk ishte nga aspekti i të qenit të tij pejgamber, por nga politika fetare (strategjia), pra nga aspekti i të qenit lider.
Bazuar në këtë, thirrësit janë të lirë që të zgjedhin metodologjinë e thirrjes që përshtatet me kushtet dhe rrethanat në të cilat jetojnë, me kusht që metoda e zgjedhur të ketë dobi për thirrjen.
Po kështu, bazuar në këtë fazë të predikimit pejgamberik, dijetarët kanë nxjerrë konkluzionin e përbashkët se në rastet kur besimtarët janë të paktë dhe kanë fituar bindjen se po iu rrezikohet edhe ekzistenca, atëherë duhet t’i japin përparësi interesi individual ndaj atij fetar, pra ta fshehin përkatësinë fetare për ta ruajtur jetën e tyre.
Përfundimisht, mund të themi se nëse kumtimi publik paraqet rrezik, atëherë predikimi mbahet i fshehur, ndryshe, nëse në predikimin publik nuk ka rrezik dhe njerëzit kanë dobi në të, predikohet haptazi. Nëse muslimanët e kanë fuqinë, atëherë ata nuk kanë përse të lidhin marrëveshje me tiranët dhe armiqtë. Përkundrazi, ata në rastet kur fuqia është në anën e tyre nuk guxojnë t’i shmangen xhihadit, qoftë edhe në tokat dhe vendbanimet e jomuslimanëve.
- Të parët që nxituan të hynin në Islam ishin kryesisht nga radhët e njerëzve të varfër dhe pa ndonjë pozitë. Kështu kanë qenë të gjithë pasuesit e pejgamberëve. Nuhut [alejhis salatu ves selam], disa prej popullit të vet, ia “arsyetuan” refuzimin me faktin se pasuesit e tij janë njerëz pa autoritet.
“Paria që nuk besoi nga populli i tij tha: “Ne nuk të shohim ndryshe vetëm si njeri, sikurse edhe ne, ne nuk po shohim se të pasoi kush, përveç atyre që janë më të poshtrit e më mendjelehtit nga mesi ynë dhe ne nuk shohim se ju keni ndonjë vlerë mbi ne, përkundrazi, ne ju konsiderojmë gënjeshtarë!” (Hud, 27)
Kështu i tha edhe Salihut [alejhis salatu ves selam] populli i vet:
“Krerët kryelartë nga populli i tij u thanë atyre që ishin më të dobët e që kishin besuar: “A e dini se me të vërtetë Salihu është i dërguar nga Zoti i tij?”. Ata thanë: “Vërtet, ne jemi besimtarë të asaj me çka është dërguar”.” (el-A’rafë, 75)
Sekreti i kësaj qëndron në atë se misioni i kësaj feje, me të cilën janë dërguar të gjithë pejgamberët, është nxjerrja e njerëzve nga pushteti i njerëzve në pushtetin e Allahut. Kjo është një e vërtetë që lëkund karriget dhe fronet e pushtetarëve, ndërsa reflekton shpresë për të dobëtit. Dhe, normalisht, pushtetarët do të reagonin duke shfaqur mendjemadhësi, refuzim dhe mëri ndaj kësaj thirrjeje. Imazhe të këtij predikimi islam mund të hasim përgjatë gjithë historisë islame. Në Betejën e Kadisijjes, gjatë takimit të një ushtari musliman me Rustemin, komandantin persian, ky i fundit e pyeti ushtarin musliman: -Përse na luftoni? Çfarë iu shtyri të vini në vatrat tona? Përgjigja e ushtarit ishte: -Kemi ardhur për t’i nxjerrë ata që duan nga adhurimi i njerëzve në adhurimin e Zotit të njerëzve!
- Kjo, zhvleftëson edhe shpifjet dhe akuzat e pabaza të orientalistëve dhe të tjerëve se kinse misioni i Muhammedit [alejhis salatu ves selam] ka të bëjë me ambientin arab dhe se ai paraqet një lëvizje ideore arabe. Sikur të ishte kështu, atëherë ata dyzet muslimanët e parë, burra e gra, nuk do të ishin nga radhët e fukarenjve, shërbëtorëve dhe të dobtëve, dhe ata nuk do të detyroheshin ta lëshonin fare Mekën për të shkuar në Etiopi!
Faza e dytë: Predikimi publik
Ibni Hishami, një ndër historianët më me famë, për periudhën në fjalë thotë: Pastaj njerëzit filluan ta përqafonin me të madhe këtë fe, burra dhe gra, kështu që Islami filloi të përhapej në Mekë dhe njerëzit filluan të flisnin për të. Allahu e urdhëroi të Dërguarin që ta kumtonte të vërtetën dhe t’i ftonte njerëzit në të…
“Publiko haptas atë për të cilën urdhërohesh, e hiqu idhujtarëve.” (el-Hixhr, 94)
“Dhe tërhiqja vërejtjen farefisit tënd më të afërt. 215. E të jesh i butë ndaj besimtarëve që të pranuan ty.” (esh-Shuara, 214-215)
Si veprim praktik, Pejgamberi [alejhis salatu ves selam] u ngjit në kodrën Safa dhe filloi të thërrasë: – O bijtë e Fehrit! O bijtë e Adijjit!… Kur u tubuan të gjithë, atëherë Pejgamberi [alejhis salatu ves selam] iu tha: -Çfarë thoni, sikur t’iu thosha se pas kësaj kodre ka armiq që duan t’iu sulmojnë, a do të më besonit? – Kurrë nuk na ke gënjyer, – i thanë. – Atëherë, unë (iu lajmëroj se) jam qortues (ua tërheq vërejtjen) për një dënim të ashpër. Xhaxhai i tij, Ebu Lehebi, i tha: – Shkatërruar qofsh tërë ditën, a për këtë na paske thirrur…
Allahu për këtë rast shpalli:
“Qoftë i shkatërruar Ebi Lehebi, e ai më është shkatërruar! 2. Atij nuk i bëri dobi pasuria e vet, as ajo çka fitoi! 3. Ai do të hyjë në një zjarr të ndezur flakë. 4. E edhe gruaja e tij, ajo që barti dru (ferra), 5. E në qafën e saj ajo ka një litar të përdredhur.” (el-Mesed, 1-5)
Pastaj, Pejgamberi [alejhis salatu ves selam] ftoi dhe tuboi të gjithë të afërmit dhe farefisin e tij dhe iu tha: -O bijtë e Ka’b Ibn Luejit! Shpëtojeni veten nga zjarri i xhehenemit! O bijtë e Murrçrre Ibn Ka’bit! Shpëtojeni veten nga zjarri i xhehenemit! O bijtë e Abdu Shemsit! Shpëtojeni veten nga zjarri i xhehenemit! O bijtë e Abdul Muttalibit! Shpëtojeni veten nga zjarri i xhehenemit! Oj Fatime (bija e Muhammedit), shpëtoje veten nga zjarri i xhehenemit, ngase unë nuk mund t’iu ndihmojë tek Allahu asgjë, përveç që jemi të lidhjes amnore, për çka do ta informoj Atë.
Kurejshët, siç pritej, e refuzuan thirrjen e tij me pretekstin se nuk mund t’i braktisnin zotat e baballarëve të tyre, me gjithë faktin se Pejgamberi [alejhis salatu ves selam] iu foli për rëndësinë e çlirimit nga imitimi i verbër, sikurse që u foli për kotësinë e adhurimit të idhujve.
“E kur u thuhet atyre: “Ejani tek ajo që e zbriti All-llahu dhe tek (ajo çka thotë) i dërguari, ata thonë: “Na mjafton ajo që i gjetëm prindërit tanë”, (a mjafton) edhe nëse prindërit e tyre ishin që nuk dinin asgjë dhe nuk ishin në rrugë të drejtë.” (el-Maide, 104)
E kur ua “ofendoi” zotat, ata e kundërshtuan pa asnjë rezervë…
Mësimet e marra nga kjo fazë predikimi
- Pejgamberi [alejhis salatu ves selam] i kishte befasuar kurejshët dhe të gjithë arabët me thirrjen e tij. Ata nuk e kishin pritur fare këtë gjë. Këtë e shohim nga fjalët e Ebu Lehebit… Ky është një fakt dhe dëshmi kundër atyre që misionit të Muhammedit [alejhis salatu ves selam] i japin karakter nacional (kombëtar) dhe se kinse Muhammedi [alejhis salatu ves selam] me thirrjen e vet nxitonte për të realizuar shpresat dhe ambiciet e arabëve. Kjo është një akuzë qesharake dhe marrja me të do të ishte vetëm humbje kohe. Krejt ata që kanë lexuar jetën e tij e dinë shumë mirë se ajo është një shpifje dhe asgjë më shumë.
- Veçimi, fillimisht, i familjes dhe fisit me thirrje, fsheh në vete urtësi, të cilat reflektojnë përgjegjësinë dhe shkallët apo nivelet e saj. Niveli i parë i përgjegjësisë është përgjegjësia për vetveten, dhe këtë mund ta vërejmë në periudhën në të cilën Muhammedi [alejhis salatu ves selam] nuk ftoi askënd në Islam derisa u bind se vërtet ishte i Dërguar i Allahut dhe se ajo që i shpallej ishte prej Zotit. Pas kësaj, vjen përgjegjësia për familjen dhe të afërmit. Nuk ka dallim ndërmjet thirrjes së pejgamberëve [alejhimus selam] në popujt e tyre dhe thirrjes së njeriut në familjen dhe të afërmit e tij. Ashtu sikurse që nuk i lejohet një pejgamberi të braktisë misionin e tij, po kështu nuk i lejohet një kryefamiljari të shmanget nga thirrja e familjarëve dhe të afërmve të tij në Islam. Niveli i tretë i përgjegjësisë është përgjegjësia e dijetarit për lagjen dhe rrethin ku banon dhe përgjegjësia e kryetarit për popullin dhe shtetin e vet. Që të dy, edhe dijetari edhe kryetari, janë zëvendësues të pejgamberit [alejhis salatu ves selam], për arsye se ai vetë i ka emërtuar: të parët (dijetarët) si trashëgimtarë dhe të dytët si zëvendës (halife).
Kësisoj, ne shohim se Pejgamberi [alejhis salatu ves selam] bartte përgjegjësinë për veten, si çdo njeri tjetër i obliguar me detyra fetare, pastaj ndiente përgjegjësi për familjen si kryefamiljar, dhe ndiente përgjegjësi edhe për të gjithë njerëzit si i Dërguar i Zotit për të gjithë ata.
Pra, bashkëpjesëmarrës me Pejgamberin [alejhis salatu ves selam] në nivelin e parë të përgjegjësisë është çdo musliman në moshë të rritur, në të dytin çdo familjar dhe në të tretin dijetarët dhe pushtetarët.
- Pejgamberi [alejhis salatu ves selam] ia pa për të madhe popullit të vet traditat e trashëguara nga të parët, pa selektuar të mirën dhe të keqen. Ai i ftoi ata në çlirimin e mendjes nga robëria e imitimit të verbër. Ky rast provon se Islami është fe e mendjes dhe logjikës. Mu për këtë, prej kushteve të besimit (imanit) është ndërtimi i tij mbi bazat e bindjes dhe mendimit të lirë, pa asnjë presion a ndikim nga jashtë. Autori i Xhevheretu’t Teuhid përfundon me konkluzionin se: “Besimi i atij që imiton në besim (teuhid) nuk mund të jetë i pastër nga dyshimet.”
- Kjo, po kështu, është dëshmi se feja ka ardhur për të luftuar traditat (e urryera), ato që njerëzit i përvetësuan qoftë në gazmendet apo edhe në pikëllimet e tyre. Të gjitha këto janë të njohura si ‘tradita’ dhe të gjitha (që nuk përputhen me fenë) duhet të kundërshtohen.
Nëse e kemi kuptuar si duhet këtë, atëherë do të kuptojmë edhe rrezikun e madh që bart shkujdesja e njerëzve në përdorimin e fjalës ‘tradita islame’, fjalë me të cilën nënkuptojnë adhurimet, dispozitat, ligjet dhe moralin islam. Të gjitha ligjet dhe normat e Islamit janë të themeluara mbi bazën e meditimit dhe mendjes dhe jo se Islami mbështetet në doke e zakone.
Islami është feja e cila ka ardhur për të pastruar mendjen nga bakteret e zakoneve dhe traditave. Zhvillimi dhe prosperiteti duhen kontrolluar nën hijen e parimeve e jo të zakoneve. Zakonet, në fakt, janë parazitë që zhvillohen në mendjet e njerëzve, janë barishte të egra, që patjetër duhen shkulur me rrënjë…
Prof.Dr.Hfz. Hajredin HOXHA
LEKSIONE METODOLOGJIKE NGA SIRE-ja (Biografia e të Dërguarit të Allahut, alejhis salatu ves selam)
