Zbërthimi i mundësisë së parë
Prof. Sejjid Kutubi thotë:
“Pejgamberi a.s. është dërguar me këtë fe kur pjesa më e pasur e territorit arab nuk ishte në duart e arabëve, por në duart e të tjerëve. I tërë territori i Shamit në veri ishte në duart e romakëve. I tërë territori i Jemenit në jug ishte nën kontrollin e persianëve, të cilët po ashtu i kontrollonin prijësit arabë. Ai kishte mundësi të thërriste në nacionalizmin arab për t’i bashkuar fiset arabe, që ishin lodhur nga kryengritjet e përleshjet, për ta shpëtuar tokën arabe nga perandoritë kolonizuese. Sikur Pejgamberi a.s. të thërriste në këtë parim, të gjithë arabët do t’i përgjigjeshin ftesës së tij dhe ai nuk do të vuante vjet nga udhëheqësit e Siujdhesës Arabe. Muhammedi a.s. do të ishte udhëheqësi i arabëve, pasi ata t’i përgjigjeshin thirrjes së tij, por urtësia e Zotit të Madhëruar, i cili është i Gjithëdijshëm dhe i Mençur, nuk e udhëzoi Pejgamberin a.s. në këtë drejtim, por e udhëzoi që të luftojë me “S’ka zot tjetër përveç All-llahut!” Pse të përjetonte ai, dhe pakica që i besoi, tërë këtë mundim? Zoti i Madhëruar nuk dëshiroi që Pejgamberi a.s. dhe besimtarët të shkonin në atë rrugë (në rrugën e nacionalizmit arab), sepse e tërë toka është e Zotit dhe duhet të kthehet vetëm në drejtim të Zotit. Kur të jenë drejtuar sinqerisht nga Zoti, do të ngrihet flamuri “S’ka zot tjetër përveç All-llahut”.
Nuk ishte qëllimi që të shpëtojë toka nga perandori romak apo persian e të përfundojë në perandorinë arabe, sepse të gjithë djajtë janë të njëjtë. Njerëzit duhet të adhurojnë vetëm Zotin dhe ata do të jenë besimtarë të vërtetë vetëm nëse e lartësojnë flamurin: “S’ka zot tjetër përveç All llahut!”, ashtu siç e kuptonte arabi gjuhësisht se s’ka pushtet tjetër përveç atij të Zotit, se s’ka sheriat përveç atij të Zotit dhe se s’ka pushtet askush tjetër përveç Zotit.
Nacionaliteti i Islamit është ai i besimit, ku është i barabartë arabi, romaku, persiani dhe të gjithë njerëzit, me të gjitha ngjyrat, nën flamurin e Zotit. Pra, kjo është rruga…!
Mundësia e dytë
Pejgamberi a.s. u dërgua me këtë fe në shoqërinë arabe, ku as pasuria e as drejtësia nuk ndahej në mënyrë të drejtë, sepse vetëm një grup i vogël posedonte edhe pasurinë edhe tregtinë, madje punonte me kamatë për ta shtuar pasurinë dhe për të rritur tregtinë. Ndërsa pjesa dërmuese s’kishte gjë dhe jetonte në uri e varfëri. Ata që kishin pasurinë, posedonin edhe autoritetin e nderin, ndërsa populli asgjë. Pejgamberi a.s. kishte mundësi që të ngrinte flamurin social dhe t’iu shpallte luftë të pasurve. Ai kishte mundësi të thërriste në ndryshimin e situatës, duke ua marrë pasurinë të pasurve për t’ua dhënë të varfërve. Sikur Pejgamberi a.s. të thërriste në këtë drejtim, atëherë njerëzit do të ndaheshin në dy grupe: shumica dërmuese do të ishte me lëvizjen e re kundër palës tjetër dhe i tërë populli do të qëndronte përpara flamurit “s’ka zot tjetër përveç All-llahut”, përpos një grupi të vogël.
Thuhet se sikur Pejgamberi a.s. të vepronte sipas kësaj ideje, ai do ta përfitonte shumicën dhe pastaj do të shfrytëzonte pozitën si udhëheqës për të përhapur besimin monoteist që ia shpalli Zoti i Madhëruar, gjegjësisht, pas nënshtrimit ndaj tij, ata do t’i nënshtroheshin Zotit të tyre, por Zoti i Madhëruar i cili është i Lartë dhe i Gjithëdijshëm nuk e udhëzoi në këtë mënyrë. Zoti i Madhëruar e ka ditur se kjo nuk është mënyra më e mirë, sepse drejtësia shoqërore duhej të mbështetej në parimin e besimit të përgjithshëm, që mbështetet tërësisht në Zotin e Madhëruar. Në këtë shoqëri do të pranohet drejtësia që urdhërohet nga Zoti i Madhëruar dhe që përhap solidarizimin. Në shoqërinë e tillë nuk do të ketë urrejtje dhe lakmi, e as që punët do të udhëhiqen me shpatë e shkop, me frikë e trishtim. Kështu zemrat nuk do të prishen dhe shpirtrat nuk do të ngufaten, ashtu siç ndodh kur situatat udhëhiqen nga ndonjë parim tjetër përveç “s’ka zot tjetër përveç All-llahut!”
Mundësia e tretë
Pejgamberi a.s. u dërgua në kohën kur niveli i moralit në Siujdhesën Arabe ishte në shkallën më të ulët, përpos disa vlerave që ekzistonin te beduinët. Sistemi shoqëror ishte shumë i ashpër, sistem për të cilin poeti Zuhekr ibën Ebi Selma thotë:
Kush nuk mbron nderin me armën e vet shkatërrohet dhe kush nuk i dëmton njerëzit, dëmtohet!
Kjo përputhet me thënien e njohur: “Ndihmoje vëllanë tënd, qoftë dëmtues ose i dëmtuar!”
Alkooli dhe lojërat e fatit ishin traditat me të cilat krenohej ajo shoqëri. Edhe shtëpitë publike të të gjitha formave ishin të përhapura në atë shoqëri, dhe këtë fenomen më së miri e përshkruan Aisheja r.a. e cila thotë: “Kurora në periudhën e xhahilijjetit bëhej në katër mënyra, dhe një lloj i kurorës është njësoj si kurora e njerëzve sot”.57 Pejgamberi a.s. kishte mundësi që të shpallte thirrje përmirësuese me të cilën do të përforconte moralin, do të pastronte shoqërinë, do të kthjellonte shpirtrat dhe do të ndryshonte parimet dhe vlerat… Ndokush mund të thotë se Pejgamberi a.s. kishte mundësi që të bëhej i pari i grupit të njerëzve që do t’i përgjigjeshin thirrjes së tij, e pastaj t’i thërriste në besim, në vend që të ballafaqohej me rezistencën e fortë kundër thirrjes “S’ka zot tjetër përveç All-llahut!” Por Zoti i Madhëruar, i cili është i Gjithëdijshëm dhe i Urtë, nuk e udhëzoi në atë rrugë, sepse Ai e dinte se morali mund të mbështetet vetëm në parimin e besimit dhe se vetëm në këtë mënyrë do të formohen vlerat, virtytet e pushteti. Pra, vetëm kjo platformë do t’i shpërblejë të sinqertët dhe do t’i ndëshkojë kundërshtarët. Një besim i tillë do të formojë vlera dhe do të përhapë moral, pa pasur nevojë që ndokush t’i kontrollojë me anën e forcës, pushtetit ose dënimit!
Kur përforcohet besimi (pas një mundi të madh), forcohet edhe pushteti në bazë të këtij besimi. Kur njerëzit ta njohin Zotin e tyre dhe kur ta adhurojnë vetëm Atë, atëherë ata do të çlirohen nga të qenët robër, e do të largohen nga pushteti i epsheve. Kur u përforcua “S’ka zot tjetër përveç All-llahut”, Zoti i bëri njerëzit që ta pastrojnë tokën nga romakët e persianët, jo për të sunduar arabi, por vetëm Zoti.
Pra, toka u pastrua nga djajtë romakë, persianë e arabë, ashtu siç u pastrua nga tirania shoqërore. Sistemi islam përhapte drejtësinë e Zotit dhe i trajtonte gjërat në bazë të peshores së Zotit. Ai e lartësoi drejtësinë shoqërore në emër të Zotit dhe e quante atë flamur të Islamit, pa i ngjitur ndonjë emër tjetër, përveçse fjalët: “S’ka zot tjetër përveç All-llahut!” Kështu u spastruan shpirtrat dhe morali, u spastruan zemrat e shpirtrat, pa dhunë e forcë, përpos në disa raste të rralla, sepse në ndjenja u mboll mbikëqyrja dhe vetëkontrolli. Ata kërkonin pëlqimin dhe sevapin e Zotit të Madhëruar dhe frikësoheshin nga hidhërimi dhe dënimi i Tij dhe vetëm frika e tillë ishte mburojë e sigurt nga çdo vepër e keqe. Autoriteti i njerëzve, morali dhe sistemi u lartësuan në çdo sferë të jetës aq lart, saqë asnjëherë më parë nuk kishin qenë në atë nivel. Kjo ndodhi sepse feja aplikohej si shtet, si sistem, si ligj dhe si parim.
Ata e kishin ngulitur këtë fe në ndjenjat dhe në jetën e tyre, në formën e besimit, moralit, adhurimit e sjelljes. Kur Zoti ua mësoi të gjithëve këtë gjë, ata e merituan që të jenë bartës të këtij amaneti të madh, gjegjësisht të amanetit se vetëm Zoti ka pushtet në zemra, në ndjenja, në sjellje, në vepra, në shpirtra, në pasuri, në pozita dhe në situata të ndryshme. Nuk do të kishte gjë nga kjo metodë e bukur sikur të mos fillonte ashtu siç filloi, sikur të mos ngrihej vetëm flamuri i tillë, gjegjësisht flamuri: “S’ka zot tjetër përveç All-llahut” e asgjë tjetër. Ky da’vet sipërfaqësisht duket i vështirë, por në brendi është i bekuar dhe i lehtë. Metoda e bekuar nuk do të ishte për Zotin sikur të bëhej në emër të nacionalizmit, socializmit ose moralizmit ose nëse i ngjitej edhe ndonjë simbol tjetër flamurit: “S’ka zot tjetër përveç All-llahut!” Prof. Sejjid Kutubi (Zoti e mëshiroftë!) është zhytur thellë në shkencën e ajeteve mekase e medinase (filozofia e periudhës mekase dhe medinase) duke i kuptuar të gjitha aspektet intelektuale, psikike e sociale të kësaj periudhe në da’vetin në Zot, dhe këtë ai dëshiron që t’ua sqarojë atyre që punojnë në da’vet e që përshpejtojnë në përfitimin e rezultatit.
Ai, po ashtu, thekson edhe rëndësinë e funksionalizimit të një shkence tjetër nga shkencat e Kur’anit, të cilën e theksova më parë, gjegjësisht ndikimin e shembujve dhe ilustrimit në shpirtin e njerëzve. Në këtë kontekst, ai thotë:
“Natyra e kësaj feje e ka caktuar një gjë të tillë, sepse kjo fe mbështetet e tëra në parimin hyjnor të Zotit Një. Të gjitha rregullat dhe ligjet e saj grafullojnë nga ky burim i madh. Sikurse druri i lartë, i madh e i trashë që ka degë të shumta të gërshetuara e të degëzuara në ajër dhe rrënjë të thella në tokë e sipërfaqe të gjerë sipas madhësisë që ka, po ashtu, e njëjta gjë vlen edhe për këtë fe, sepse sistemi i saj mbizotëron në këtë jetë, i kaplon të gjitha çështjet e njerëzve të mëdhenj e të vegjël, e sistemon jetën e njeriut jo vetëm në këtë dynja, por edhe në botën e ahiretit, jo vetëm në botën e dukshme, por edhe në botën e fshehtë, jo vetëm në marrëdhëniet e dukshme materiale, por edhe në brendi të ndjenjave dhe në botën e fshehtësirave e qëllimeve.
Pra, kjo fe është një institucion i gjerë, i madh, i shtrirë dhe i përhapur, dhe për këtë shkak ka nevojë për rrënjë të thella ashtu siç është e gjerë, e madhe, e thellë dhe e përhapur. Kjo është një anë e fshehtësisë dhe natyrës së kësaj feje. Ajo përcakton metodën e formimit dhe vazhdimit, formon ndërtimin e besimit duke e përhapur dhe ngulitur në thellësi të shpirtit. Kjo është një nevojë e formimit të drejtë, garanci e mundësive dhe solidaritetit në mes anës së dukshme të drurit në ajër dhe rrënjëve në thellësi të tokës.
Kur përforcohet besimi: “S’ka zot tjetër përveç All-llahut!” në thellësi të madhe, në të njëjtën kohë përforcohet edhe sistemi i cili ka të bëjë me “S’ka zot tjetër përveç All-llahut!” Ky është sistemi i vetëm që e pranojnë shpirtrat, pasi që të përforcohet besimi. Shpirtrat e tillë e pranojnë këtë besim edhe para se të vijnë detajet e sistemit dhe para ardhjes së ligjeve. Dorëzimi i plotë është rezultat i këtij besimi. Këto shpirtra i pranojnë sistemet dhe ligjet e Islamit me pëlqim dhe zemërgjerësi të plotë, pa refuzuar asgjë dhe tentojnë t’i aplikojnë ato me një vrull të madh. Pra, në këtë mënyrë u kuptuan vera, kamata, lojërat e fatit dhe traditat e xhahilijetit, përmes ndikimit të ajeteve të Kur’anit ose të haditheve të Pejgamberit a.s.
Pushtetet tokësore orvaten të bëjnë një gjë të tillë përmes ligjeve e vendimeve, pushtetet e propagandës, por kot, sepse dështojnë në çdo aspekt dhe shoqëria vazhdon t’i praktikojë gjërat e ndaluara dhe të këqija.” Profesor Sejjid Kutubi vazhdon të sqarojë edhe një fshehtësi nga fshehtësitë e periudhës mekase dhe medinase, duke thënë:
“Muslimanët në Mekë nuk e kontrollonin veten e as shoqërinë. Zoti i Madhëruar në fillim ka shpallur vetëm besim dhe moral, dhe nuk ka shpallur ligje e sisteme, të cilat formohen vetëm pas përforcimit të besimit të tillë në thellësi… Kur u formua shteti në Medinë, filluan të shpallen ligjet dhe sistemi që përputheshin me nevojat reale të shoqërisë islame, dhe për të cilat garantonte edhe pushteti. Zoti i Madhëruar nuk donte që ligjet dhe sistemi të shpalleshin për t’u praktikuar në Mekë, para se të formohej shteti në Medinë, sepse kjo nuk është në natyrën e kësaj feje. Kjo fe është maksimalisht objektive dhe nuk paramendon problematika për të paramenduar zgjidhje, por vepron sipas realitetit dhe, në bazë të realitetit të tillë, i formon dhe sistemon ligjet, varësisht nga natyra e problemeve.”
Zoti e mëshiroftë imamin, dijetarin dhe shejhun e njohur Muhamed ibën Salih El Uthejmin, i cili kur thekson, në tefsirin e tij të Kur’anit Fisnik, dobitë nga njohuritë rreth ajeteve mekase dhe medinase, thotë se ka rëndësi:
Paraqitja e elokuencës së Kur’anit në formën më të përsosur, duke iu drejtuar njerëzve ashtu siç ndihej nevoja reale.
Edukimi i thirrësve në Zotin e Madhëruar dhe udhëzimi i tyre që të përcjellin metodën dhe mënyrën e Kur’anit ndaj njerëzve, duke filluar nga e rëndësishmja në më të rëndësishmen e kështu me radhë, herë në mënyrë të fuqishme e herë në mënyrë të lehtë varësisht nga nevoja.61 Zoti e mëshiroftë profesorin dhe shehidin Sejjid Kutub dhe imamin, dijetarin e shejhun Muhamed ibën Salih El-Uthejmin dhe Zoti na furnizoftë me kuptimin e mirë të Librit të Tij Fisnik!
Dhe kështu, falë Zotit të Madhëruar, e përfundova këtë punim shkencor dhe lus Zotin e Madhëruar që të ma pranojë, sepse vetëm për hir të Tij e kam bërë dhe të më shpërblejë Ditën kur asgjë nuk mund të shpaguhet me pasuri e as me lidhje, përpos me zemër të shëndoshë.
Lutja jonë e fundit është: Falënderimi i takon All-llahut, Zotit të botëve!
Përfundimi, rezultatet më të rëndësishme dhe disa këshilla
Falënderoj Zotin që më mundësoi përgatitjen dhe përfundimin e këtij hulumtimi rreth funksionalizimit pozitiv të shkencës së ajeteve mekase e medinase, dhe pas shfletimit, hulumtimit e kërkimit në shumë fjalë e punime të dijetarëve të njohur, po shënoj rezultatet më të rëndësishme të cilat arrita në përfundim të këtij studimi, për t’ia ofruar lexuesit të respektuar: Studimi vërtetoi se ekziston një nevojë e madhe për studime të tilla rreth funksionalizimit të shkencave të Kur’anit, dhe se ata që punojnë në shkencat e Kur’anit, duhet ta ringjallin këtë lloj të studimeve kur’anore për funksionalizimin e tyre pozitiv.
Gjatë studimit konstatova se pjesa dërmuese e dijetarëve të vjetër e bashkëkohorë nuk janë marrë me këtë lloj studimi për ringjalljen e funksionalizimit të shkencave të Kur’anit, përpos disave prej tyre që e kanë theksuar këtë domosdoshmëri.
Gjatë këtij studimi kuptova se shumica e orientalistëve të vjetër dhe bashkëkohorë kanë praktikuar funksionalizimin negativ të shkencave të Kur’anit, posaçërisht shkencën e ajeteve mekase e medinase, për të mbjellë dyshime dhe hutime rreth Kur’anit Fisnik.
Kam arritur në rezultatin shkencor se çdo shkencë që i shërben Kur’anit Fisnik është po ashtu mrekulli, sepse ka lidhje direkte me librin mrekullues dhe i sherben atij. 5. Studimi zbuloi se disa të rinj entuziastë të da’vetit, në të gjitha vendet, janë larg metodologjisë kur’anore dhe udhëzimeve të sunnetit pejgamberik për sa i përket mënyrës së zbërthimit të çështjeve të besimit, intelektit e moralit në periudhën mekase dhe medinase.
Studimi është përqendruar në çështje të rëndësishme të besimit, së pari për të formuar një shoqëri të pastër islame nga aspekti i besimit dhe sjelljes, duke mos anuar nga çështjet sekondare, të cilat trajtohen vetëm pas formimit dhe përforcimit të besimit të sinqertë monoteist që mbështetet në Kur’an dhe sunnet.
Ky studim shpresoj të jetë i dobishëm sepse zbulon se diapazoni i da’vetit islamik në mbarë botën është i ngushtë dhe në mesin e thirrësve ka paqartësi dhe kaos, sepse nuk ka harmonizim konkret në mes aktiviteteve të da’vetit që sistemohen në institucionet e da’vetit në nivel të shtetit apo popullit që të aplikojnë metodologjinë e sistematizuar për t’i shqyrtuar çështjet e da’vetit, mendjes dhe moralit. Pra, çdo thirrës ose hulumtues punon në vete, dhe për këtë shkak këshilloj që të formohet një union qendror ndërkombëtar për da’vet në Zot, sepse kështu do të përcillen aktivitetet e thirrësve në fe dhe, në këtë mënyrë, do të sistematizohen e programohen për të ecur me prioritetet e da’vetit në çdo periudhë kohore.
Prof.Dr.Hfz. Hajredin Hoxha
SHQYRTIMI ANALITIK I FUNKSIONALIZIMIT TË SHKENCAVE TË KUR’ANIT NË DA’VET (Shembull konkret – shkenca e ajeteve mekase dhe medinase)
